Lange Sluitertijden Overdag Gebruiken

Waarom is een Lange Sluitertijdfoto zo populair? Waarom trekt zo’n beeld altijd weer gemakkelijk de aandacht? Heel simpel. Omdat je met deze techniek een beeld laat zien van de wereld om ons heen zoals we die normaal gesproken niet zien. Een langere sluitertijd laat je het fenomeen beweging op een meer conceptuele manier dan de bevriezing van het beeld zoals dat bij een korte sluitertijd zichtbaar wordt.

Wolken vervagen wanneer ze bewegen door de lucht, mensen en lampen laten sporen achter als suggestief beeld van haast terwijl ze in en weer uit beeld komen en water vervlakt tot een zijdezachte massa.
Dit is allemaal relatief gemakkelijk te bereiken wanneer er weinig licht aanwezig is, zoals wanneer de avond valt. De sluitertijden worden dan vanzelf langer. Het is echter ook mogelijk om deze techniek overdag, in het volledige licht, uit te voeren.

In de praktijk is lange sluitertijdfotografie overdag niets anders dan hoe je dat in de avond of nacht zou doen. Een extra accessoire is echter wel nodig. Misschien heb je die nog niet in je fototas zitten.
Hieronder zal ik uitleggen welke accessoire dat precies is en een aantal tips om er goed mee te gaan werken.

Neutral Density Filter

Voor lange sluitertijdfotografie overdag heb je een Neutral Density Filter nodig. Dit wordt ook wel een ND-filter of grijsfilter genoemd. Een ND-filter is gemaakt om licht tegen te houden. En dat voelt vaak wat vreemd, omdat er in de meeste gevallen veelal licht tekort is.
Daarnaast is een goed ND-filter zodanig gemaakt dat er geen ongewenste kleurzwemen optreden.

Je zult merken dat ND-filters meestal diverse aanduidingen hebben. Vaak aangeduid met ND2, ND4, ND8, ND400 of zelfs ND1000. Dit refereert naar de hoeveelheid licht die wordt tegengehouden. Een ND2 filter halveert de hoeveelheid licht die op de sensor komt. Daarom heet een ND2 een 1-stops ND-filter.

Een ND4 is dan een 2-stops ND filter en een ND8 is een 3-stops ND filter. En elke stop meer betekent weer een halvering van de hoeveelheid licht. Deze ND-filters zetten echter weinig zoden aan de dijk als het gaat om lange sluitertijdfotografie overdag. Daarvoor zijn zwaardere ND-filters nodig.

Om overdag serieus aan de slag te gaan met lange sluitertijdfotografie is het aan te raden om een ND-filter te hebben wat minstens 10 stops licht tegenhoudt. Ofwel: een ND1000 filter.

Er zijn veel ND-filters te koop. Slecht nieuws: goedkoop is duurkoop. Een goede set ND-filters kost nu eenmaal wat geld. Goed nieuws: ga je er een beetje netjes mee om, dan kun je er je leven lang mee werken.

Daarnaast is er nog de keuze voor schroeffilters of plaatfilters. Daar ga ik nu niet verder op in. Overdag kun je bij voldoende licht wel wegkomen met alleen schroeffilters. Op het moment dat het contrast tussen lucht en voorgrond te groot wordt, heb je een Gradueel ND-filter nodig. En dan is een plaatfilter onmisbaar.

Gebruik een statief

Dit is niet eens een tip, maar gewoon een verplichting. Het maakt niet uit hoe vast je hand is, of hoe goed je beeldstabilisatie werkt, bij lange sluitertijden is het geen vraag meer of een statief nodig is. Dat is het gewoon. Een stevig en stabiel statief is een eerste vereiste om bewogen beelden te voorkomen. Let er wel op dat je de beeldstabilisatiefunctie uitzet wanneer je met het statief werkt.

Activeer de Mirror Lock-Up functie

Deze tip geldt natuurlijk alleen voor camera’s met een spiegel: de spiegelreflexcamera. De mirror Lock-up functie zorgt er voor dat de spiegel eerst omhoog geklapt wordt en pas daarna de foto gemaakt wordt. Op die manier worden de trillingen die het opklappen van de spiegel (en ja, dat geeft echt trillingen) voorbij zijn voordat je definitief op de ontspanknop drukt.

Afhankelijk van de klap waarmee de spiegel omhoog gaat kun je deze functie gebruiken. Het zal niet altijd tot hele zichtbare verschillen leiden, maar voorkomen is beter dan genezen. Natuurlijk kun je ook gebruik maken van de Live-view functie, maar dat kost je wel enorm veel accucapaciteit.

Compositie en scherpstellen als eerste

Een 10-stops ND-filter is serieus donker. Je kunt er vrijwel niet doorheen kijken. En dat kan je camera dus ook niet! De autofocusfunctie werkt daarom niet of niet naar behoren. Soms lijkt het alsof de AF wel werkt, maar laat je niet misleiden. Daarom is het van belang dat je eerst de juiste compositie maakt, goed scherpstelt en een nulmetingfoto maakt. Daar heb je later weer profijt van. Pas wanneer alles naar je zin is plaats je het ND-filter op de lens.

Gebruik de Bulb stand en een afstandsbediening

Vrijwel elke camera heeft een langst instelbare sluitertijd van 30 seconden. Wil je de sluiter langer openhouden, dan ben je aangewezen op de Bulb stand. In de Bulb stand kun je de sluiter net zo lang openhouden als je zelf wilt. Daarbij wil je natuurlijk niet zo lang op de ontspanknop drukken. En daar komt de afstandsbediening om de hoek kijken. De meeste afstandsbedieningen kun je zodanig vastzetten dat hiermee de sluiter open blijft staan. Let er op dat je dan wel zelf de tijd in de gaten moet houden!

Bereken de juiste belichtingstijd

De meest gangbare (en wat mij betreft ook de handigste) manier om de juiste belichting uit te rekenen is door eerst een basis foto te maken. Maak de gewenste compositie, stel je camera in op de laagste ISO en kies een diafragma dat de grootste scherptediepte geeft zonder al teveel last te hebben van diffractie. Meestal is dat f/8, f/11 of zelfs f/16. Je kent vast zelf je lens hiervoor het beste.

Nu maak je in de A-stand of M-stand een basisfoto, dus zonder de ND-filters. Kijk goed welke sluitertijd dan gebruikt wordt. Daarna plaats je de gewenste ND-filters. Dan is het zaak om de sluitertijd te compenseren voor het gebruikte grijsfilter.

Gelukkig hoef je dat niet helemaal zelf uit te rekenen, er zijn handige apps voor. Ik noem er enkele: NDtimer, Photopills, NDCalc of Neutrally. Er zijn er vast en zeker meer. Kies daarin de sluitertijd die gebruikt is bij de basisfoto en de geplaatste ND-filters en de app zal de gecorrigeerde sluitertijd aangeven. Let er op dat er meestal, zeker bij de langere sluitertijden boven de minuut, net wat meer tijd nodig is dan de app aangeeft.

Fotografeer in RAW

Misschien overbodig om te noemen, maar voor de volledigheid doe ik het toch maar. Grijsfilters staan er om bekend dat ze –in meer of mindere mate- last hebben van kleurzwemen. Fotograferen in RAW geeft je meer mogelijkheden in de nabewerking om nog niets aan die kleurzwemen te doen. Loop je tegen de grenzen aan en krijg je de kleurzweem niet verwijderd? Dan is het tijd om de foto om te zetten naar Zwart-Wit.

Conclusie

Ongetwijfeld zul je in de praktijk nog tegen dingen aanlopen die ik hier niet genoemd heb. Maar met de tips die ik je hierboven geef ben je in staat om fantastische creatieve lange sluitertijdopnames te maken terwijl het gewoon dag is!

Lange Sluitertijdfotografie is ondanks de wat technische complexiteit enorm rustgevend en geeft een bijzonder eindresultaat als beloning.