Wanneer we het hebben over de gouden driehoek van belichting gaat het feitelijk over de drie elementen die deze gouden driehoek bepalen. Simpel gezegd gaat het om deze parameters: diafragma, sluitertijd en ISO.
Maar wat zijn nu eigenlijk precies diafragma, sluitertijd en ISO? Ik neem je mee in een korte rondreis langs deze meest gebruikte termen in de fotografie.
Diafragma
Iedere (digitale) spiegelreflexcamera, en ook veel high-end compactcamera’s, bieden de mogelijkheid om handmatig of semi-automatisch het diafragma of f-getal aan te passen. Het gaat hierbij dan om de (bekende?) getallenreeks: … f/5.6, f/8, f/11…. Je hebt deze nummers vast wel vaker gezien, maar weet je ook wat ze betekenen?
Deze getallen staan voor een bepaalde opening, de grootte van het diafragma, van de lens. Deze functie maakt dat je de hoeveelheid licht die door de lens binnenkomt en op de sensor valt kunt variëren. Er is één last element aan deze reeks. Hoe kleiner het f-getal, hoe groter het diafragma. Hoe groter het f-getal, hoe kleiner het diafragma. Dat moet je gewoon leren.
Technisch gezien is het f-getal een breukgetal die aangeeft wat de diameter van het diafragma is. Dus je hebt de focale lengte, de brandpuntsafstand (dat is de ‘f’) gedeeld door (dat is de ‘/’) de stop die je gebruikt (dat is het nummer). Voorbeeld: een 85mm lens ingesteld op f/2.8 heeft een diafragma diameter van 30.36mm. Maak je niet ongerust, deze informatie kun je voor kennisgeving aannemen of vergeten. Maar het kan handig zijn om te weten. 🙂
Hier is wat je wèl moet weten en niet moet vergeten. Elke keer dat je van de ene diafragmawaarde naar de andere gaat wordt dat een stop verschil genoemd. Wat er feitelijk gebeurd is dat je het volume aan licht halveert bij een stop omlaag of dat je het volume aan licht verdubbelt bij een stop omhoog. Dus van f/8 naar f/5.6 is een verdubbeling van licht. Dit werkt ook de andere kant uit. Door het diafragma te wijzigen van f/5.6 naar f/8 komt er een half keer zoveel licht op de sensor terecht. Dit is van toepassing bij het veranderen van een hele stop. De hedendaagse camera’s hebben ook tussenliggende waarden, vaak in stapjes van 1/3e stop. Het is dus erg belangrijk dat je weet welke f-getallen volledige stops licht zijn. Ik laat ze hieronder zien. Doe jezelf een plezier en leer ze van buiten kennen!
f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22, f/32, f/45, f/64
Sluitertijd
Zoals de term al aangeeft, het gaat hier over tijd. De sluitertijd bepaalt de lengte van de tijd dat het volume aan licht door de lens komt en de sensor raakt. Sluitertijden worden veelal genoteerd in de vorm van 1/250, 1/500, 1/100 of soms ook alleen de kale nummers: 250, 500, 1000.
Ik vind het beter om te denken in getallen als 1/250 omdat we hier praten over fracties van een seconde. Een sluitertijd van 1/250 of 250 is in feite 1/250e deel van een seconde.
Wat moet je hiervan weten? Net als bij het diafragma geldt ook hier: een wijziging van 1/250 naar 1/500 is een vermindering van de hoeveelheid licht die op de sensor terecht komt met 1 stop. Ook hier geldt weer dat hedendaagse camera’s in staat zijn om te werken in stapjes van 1/3e stop. En dus is het ook hier belangrijk dat je weet welke waarden 1 volle stop weergeven.
Leer ook deze waarden uit je hoofd!
1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/4000, en sneller voor zover de techniek dat toestaat.
ISO
ISO is een gecompliceerd technisch verhaal. Waar het op neer komt is dat deze waarde de lichtgevoeligheid van de pixels op de sensor weergeeft. Hoe hoger de ISO, hoe hoger de gevoeligheid. Het is belangrijk om te weten hoe je camera reageert op diverse ISO waarden.
Want in de film periode betekende een hoge ISO dat er een korrel zichtbaar werd in de foto. In het digitale tijdperk betekent een hoge ISO dat er (digitale) ruis ontstaat.
De hedendaagse technologie stuwt de maximale ISO steeds verder de hoogte in. De high end spiegelreflexcamera’s zoals de Nikon D3s en de Canon 1D MK4 gaan al tot een maximale ISO-waarde van ruim 100.000!
Wat moet je hiervan nu echt weten? Net zoals bij het diafragma en de sluitertijd kan ook de ISO in stops aangepast worden. Een verandering van ISO 200 naar 400 geeft een verdubbeling van de lichtgevoeligheid. De pixels kunnen dan tweemaal zoveel licht opnemen in dezelfde tijd. En ook hier geldt: de hedendaagse camera’s kunnen overweg met stapjes van 1/3e stop. Dus… ook deze reeks moet je van buiten kennen!
50, 100, 200, 400, 800, 1600, 3200, 6400, 12800, 25600 en zo steeds verder naarmate de techniek vordert.
Dat is nu alles. De gouden driehoek van belichting, bestaande uit diafragma, sluitertijd en ISO in een notendop samengevat!
En voor wie dit teveel tekst is en voor de visueel ingestelden heb ik het in dit filmpje ook nog eens uitgelegd. Deze video is al veel eerder gemaakt en hoort niet persé bij dit artikel. Sterker nog, het is één van mijn eerste video’s, dus niet lachen! 😉
Nadenken voordat je de foto maakt
Fraaie levendige kleuren in je foto’s in 5 stappen
ND Filter voor de beste lange sluitertijd foto’s
Tips voor een goede belichting
Het histogram kort uitgelegd
Eindelijk eens een degelijke uitleg over diafragma en dergelijke! Ik sukkelde altijd al met de waarden, maar nu is me dat allemaal duidelijk.
Goed om te horen Ruben! Doe er je voordeel mee. 🙂
Hey.
Ik heb een vraagje. Ik ben nog een beginner en ben binnenkort van plan een spiegelreflex camera te kopen. Maar ik heb alvast mijn huiswerk gedaan ;).
Maar hoort de sluitertijd in die basis driehoek (in de video) niet 1/2000 te zijn? Want 1/400 komt niet voor in het rijtje van de Sluitertijd waarden.
Jeffrey
De sluitertijden die ik noem zijn fictief hoor, het gaat om het principe van lichtstops.
Mooi dat je een DSLR gaat kopen, ik weet niet wat je nu hebt, maar ongetwijfeld gaat er een nieuwe wereld voor je open!
O, en ik heb 3 kleine vragen, kunt u die misschien beantwoorden?
1) Als ik mijn camera op de TV stand heb staan, dan wordt de diafragma door de camera ingesteld, maar als ik die niet goed vind, kan ik hem dan zelf met de ISO veranderen?
2) Als ik mijn ISO op de TV stand verander, heeft dat dan effect op de sluitertijd zoals bij de AV stand?
3) Als ik mijn camera op de AV of TV stand heb staan , en mijn belichting is over of onder belicht, (Want dat komt toch meestal doordat je je ISO of diafragma/sluitertijd zo hoog hebt staan, dat de camera er geen passende “3e optie (Dus diafragma/sluitertijd) bij kan vinden) moet ik dan mijn ISO of mijn diafragma/sluitertijd veranderen?
Kunt u de antwoorden zo kort mogelijk houden? Want ik ben slecht met van die hele lange uitgebreide uitleggen 🙂
Ik zal het kort houden. 😉
1) ja, maar persoonlijk vind ik dat een omslachtige manier.
2) nee, wel op het diafragma. Op Tv staat de sluitertijd immer vast.
3) ISO moet je niet gebruiken om de belichting bij te stellen. In de Av kies je zelf het diafragma en bepaalt de camera de sluitertijd. In Tv precies andersom. ISO moet je zo laag mogelijk laten en alleen als uiterste middel aanpassen. Wil je de belichting aanpassen, dan doe je dat met de +/-knop.
Duidelijk zo?
Top 🙂
Maar de ISO moet je toch wel even aan het begin aan passen? Ik doe dat het liefst voordat ik de andere instellingen aan pas. Want als het donker is moet je wel een hoge ISO hebben.
Ja, dat wel. Maar is hou de ISO liefst zo laag mogelijk. Ook (misschien wel: ‘juist’) als het donker is. Maar het kan gebeuren dat je diafragma niet meer verder open kan en je toch een bepaalde sluitertijd nodig hebt om de foto te kunnen maken. Dan verhoog je de ISO.
O, en ik heb nog een vraag :$. (Ik ben eenmaal een man van veel vragen…)
Als je in de AV mode staat, en je wilt de sluitertijd aanpassen, en je doet de ISO omhoog. Dan gaat de sluitertijd omhoog, moet je dan zelf de sluitertijd op 1 of andere manier aanpassen? Of gaat dat vanzelf?
En oja, bij vraag 3 met dat over en onder belichten, bedoel ik dus dat balkje in je zoeker dat op 0 moet staan, daar moet je dus die +/- knop voor gebruiken?
Ik hoop (ik kan het niet beloven ;)) dat dit mijn laatste vragen zijn.
Je redenering klopt. Over en onderbelichten doe je inderdaad met de +/- knop, dan gaan de streepjes op het balkje voorbij 0 naar een plus of minus waarde.
Hallo,
Op welek instelling(en ) fotografeer ik best voetbalwedstrijden met een Nikon D300 aub ? Lens Nikkor 60-300 mm
Hoi Jan,
ik denk dat je acties wilt bevriezen, kies dan voor de S (sluitertijdvoorkeuze) en kies iets van 1/200s om te beginnen. Ik heb geen idee bij welke tijden de voetbalacties bevroren worden. Maar daarmee kun je wel een begin maken.
Beste,
Ik probeer al paar dagen de straat te fotograferen, kerstverlichting, maar heb nooit het gewenste resultaat. De lampjes zijn veel te helder, dwz, als ik bvb een verlichte ster fotografeer dan zie ik geen ster, maar een witte cirkel. Ofwel zie ik lichtpuntjes en dan is de foto te donker. Ligt het mss aan de iso instelling? staat op 800. Ik speel beetje met sluitersnelheid en diafragma, maar geen goed resultaat. Vroeger met analoge foto’s lukte me dat altijd.
Hoewel moeilijk te beoordelen zonder een foto gezien te hebben, gok ik dat de lichtmeting van de camera niet goed staat. ’s Avonds is het ondanks de verlichting relatief donker. Bij matrixmeting zat de camera dan teveel licht toelaten. Probeer eens spotmeting op de lichtbron. En daarbij ook een klein diafragma. Je mag me ook een foto toesturen, dan kan ik er iets meer over zeggen.
Wat een mooie uitleg.
Ben nu aan t werk maar kan niet wachten om dit is goed te bestuderen.
Bedankt !!!!
Ps. Ben beginner en heb de canon 1000 D
Dank. 🙂 Gauw bestuderen dan maar, en wat nog belangrijker is: DOEN!
Zou graag dat e book willen,kan ik het is op mijn gemak terug lezen.
dank u
Welk ebook bedoel je Frans? Rechts bovenin staat een plaatje, als je daar op klikt kom je in de molen om het ebook te verkrijgen.
Ik ben afgelopen weekend snachts naar een autorace geweest, maar het is me niet gelukt om mijn instellingen zo te krijgen dat mijn foto’s lukten. Wat adviseert u hier voor?
Probeer het eens met spotmeting. Of heb je dat al gebruikt?
Hoi Peter,
Ik heb een vraag. Ik heb een Nikon Coolpix p530 en ben bezig met fotografie van honden. De portretfoto’s gaan redelijk maar de honden in actie wat minder( onscherp ). Wat kan ik hieraan veranderen? De camera heb ik al op sluitertijdvoorkeuze staan.
Groetjes Dominique
Dominique: ik denk dat je autofocus dit niet bij kan houden. Wat zou kunnen helpen is meetrekken met de hond die langskomt. Zoe maar eens op de term ‘meetrekken’. Of je moet op een vast punt focussen, de autofocus uitzetten en dan steeds afdrukken op het moment dat de hond op het bewuste punt is.
Hallo meneer van Veen,
Ik heb een vraag: Ik heb de Nikon D5100 en de lens die ik heb is AF-S DX NIKKOR 18-55mm f/3.5-5.6G VR. Ik heb problemen met de sluitertijd. Op welke stand ik hem ook zet, er zijn altijd 2 klikken voordat de foto wordt gemaakt. De foto wordt pas gemaakt bij het tweede klikgeluid. Ik probeer het al heel lang in te stellen dat de foto direct gemaakt wordt op het moment dat ik op het knopje druk, ook zonder dat ik hem in Manual zet. Weet u hoe ik dat moet veranderen en of dat kan met deze lens of dat ik daar een betere lens voor moet kopen?
Alvast bedankt,
Iris
Hoi Iris, controleer eens of je liveview aan hebt staan. Wat je beschrijft doet me daar namelijk sterk aan denken.
Ik vind uw uit leg over de belichtingsdriehoek geweldig mooi, ik heb dit nooit geweten hoe dat elkaar in evenwicht kon houden.
Dat vind ik enorm fijn om te horen, dankjewel!
Dit is een professionele uitleg van het belangrijkste facet van fotografie ! Hier spreekt de “kenner” in je !
Hartelijk dank voor deze mooie woorden, Dick!
Eens dat het goed uitgelegd is wordt het duidelijk en kan men dit goed in praktijk brengen.