Het Hoe en Wat van Scherptediepte

Wanneer je nog een beetje nieuw bent in de fotografie, dan heb je wellicht de term ‘scherptediepte’ wel eens langs zien komen op fotografie websites, forums, blogs, etc. Misschien vraag je je dan af wat scherptediepte nu eigenlijk betekent en hoe je daarmee mooie foto’s kunt maken. En of je nu geïnteresseerd bent in portret, landschappen, sport, bruiloften of welke vorm van fotografie dan ook, scherptediepte is een belangrijk gegeven die je zult moeten begrijpen. Gelukkig is het niet zo heel moeilijk en het kan één van je beste gereedschappen zijn in de fotografie.

Scherptediepte of scherptedieptegebied (ook vaak genoemd onder de term Depth of Field, DoF) is feitelijk het gebied in de compositie (scene) dat voldoende scherp is. Mooi, we weten nu wat het is, nu moeten we nog leren om dit effect ook toe te passen. Er zijn wetenschappelijke onderbouwingen die exact bepalen wat nu scherptediepte is, maar daar ga ik je niet mee vermoeien. Ik ga gewoon mijn eigen no-nonsense terminologie gebruiken om uit te leggen wat het is en hoe je het kunt gebruiken in jouw voordeel.

Grote Scherptediepte

Heb je ooit wel eens landschapsfoto’s gezien die van begin tot eind scherp zijn? Daar zijn verschillende oorzaken voor te noemen. De grootste reden voor deze scherpte is te danken aan de grote scherptediepte. Een grote scherptediepte betekent dat de afstand in een scene die voldoende scherp is groter (of gelijk aan) is dan de diepte van de scene zelf. En dat resulteert dan in een foto die van voor tot achter scherp is.

Een grote scherptediepte is belangrijk bij het fotograferen van een landschap en je wilt alle details van zowel de voorgrond als de achtergrond voldoende scherp weergeven. Het kan bijvoorbeeld ook belangrijk zijn bij het fotograferen van een groepsportret. Je wilt dan niet dat de achterste rij met mensen net buiten het scherptedieptegebied valt.

Wanneer we een grote scherptediepte willen gebruiken, dan moeten we de volgende zaken op de camera aanpassen:

1. Het diafragma moet klein zijn
2. Het diafragmagetal (f-getal) moet dus groot zijn, bijvoorbeeld f/22
3. De lensopening is dan klein

Kleine scherptediepte

Willen we eens wat portretfoto’s maken, dan willen we natuurlijk ons model scherp weergeven en laten afsteken tegen de achtergrond. Dat effect kun je bereiken door gebruik te maken van een kleine scherptediepte. Een kleine scherptediepte betekent dat de afstand in de scene die voldoende scherp is kleiner is dan de diepte van de scene zelf. En dat resulteert dan in een foto die alleen maar scherp is op dat deel waar de focus op ligt, terwijl de voorgrond en achtergrond onscherp worden weergegeven.

Een kleine scherptediepte is belangrijk bij portretfotografie, omdat je daarbij alleen je model scherp wilt zien. En daar moet natuurlijk ook het oog op vallen, zonder afleiding uit de achtergrond. Ook bij macrofotografie en close-ups van kleine objecten is dit heel belangrijk, omdat je die in ieder geval scherp terug wilt zien op de foto, terwijl ze van nature al klein zijn. Een smalle scherptediepte geeft je foto’s zowel scherpte als onscherpte waardoor er diepte in de foto te zien is. Een soort van driedimensionaliteit dus.

Wanneer we een kleine scherptediepte willen gebruiken moeten we op de volgende zaken letten:

1. Het diafragma moet groot zijn
2. Het diafragmagetal (f-getal) moet dus klein zijn, bijvoorbeeld f/1.8
3. De lensopening is dan groot

Factoren die van invloed zijn op de scherptediepte

Diafragma – Dit is wel de belangrijkste factor die de scherptediepte in de foto bepaalt. Hoeveel van de foto uiteindelijk scherp zal zijn wordt bepaald door het diafragma dat je zelf instelt als je manueel of op diafragmavoorkeuze fotografeert. Zoals hierboven is beschreven zal een klein diafragmagetal (bijv. f/1.8) een smalle scherptediepte in je foto creëren, terwijl een groot diafragmagetal (bijv. f/22) een grote scherptediepte zal geven.

Afstand tot het onderwerp – Hoe dichter je bij het onderwerp bent, hoe smaller de scherptediepte. En omgekeerd: hoe verder van je onderwerp, hoe groter de scherptediepte zal zijn.

Brandpuntsafstand / Focale Lengte – Hoe langer de focale lengte van je lens is, hoe smaller de scherptediepte zal zijn (bij dezelfde afstand tot het onderwerp). Inzoomen (dus een langere focale lengte creëren) verkleint de afstand tussen jou en het onderwerp. En zoals je hiervoor al hebt kunnen lezen, geeft dat een smallere scherptediepte. Het maakt dus niet uit of je inzoomt of naar je onderwerp toe gaat. Omgekeerd gaat dit verhaal natuurlijk ook op, maar dan voor een grote scherptediepte.

Conclusie

Scherptediepte is een heel belangrijk item in de fotografie. Zorg er voor dat je goed begrijpt wanneer en waarom de scherptediepte smaller of groter wordt. Alleen op deze manier kun je dit goed toepassen om de fraaiste foto’s te maken.