f/stops Archives - Moor Fotografie

Diafragma, Sluitertijd en ISO bepalen de belichting

Wanneer we het hebben over de gouden driehoek van belichting gaat het feitelijk over de drie elementen die deze gouden driehoek bepalen. Simpel gezegd gaat het om deze parameters: diafragma, sluitertijd en ISO.

Maar wat zijn nu eigenlijk precies diafragma, sluitertijd en ISO? Ik neem je mee in een korte rondreis langs deze meest gebruikte termen in de fotografie.

Diafragma

Iedere (digitale) spiegelreflexcamera, en ook veel high-end compactcamera’s, bieden de mogelijkheid om handmatig of semi-automatisch het diafragma of f-getal aan te passen. Het gaat hierbij dan om de (bekende?) getallenreeks: … f/5.6, f/8, f/11…. Je hebt deze nummers vast wel vaker gezien, maar weet je ook wat ze betekenen?

Deze getallen staan voor een bepaalde opening, de grootte van het diafragma, van de lens. Deze functie maakt dat je de hoeveelheid licht die door de lens binnenkomt en op de sensor valt kunt variëren. Er is één last element aan deze reeks. Hoe kleiner het f-getal, hoe groter het diafragma. Hoe groter het f-getal, hoe kleiner het diafragma. Dat moet je gewoon leren.

Technisch gezien is het f-getal een breukgetal die aangeeft wat de diameter van het diafragma is. Dus je hebt de focale lengte, de brandpuntsafstand (dat is de ‘f’) gedeeld door (dat is de ‘/’) de stop die je gebruikt (dat is het nummer). Voorbeeld: een 85mm lens ingesteld op f/2.8 heeft een diafragma diameter van 30.36mm. Maak je niet ongerust, deze informatie kun je voor kennisgeving aannemen of vergeten. Maar het kan handig zijn om te weten. 🙂

Hier is wat je wèl moet weten en niet moet vergeten. Elke keer dat je van de ene diafragmawaarde naar de andere gaat wordt dat een stop verschil genoemd. Wat er feitelijk gebeurd is dat je het volume aan licht halveert bij een stop omlaag of dat je het volume aan licht verdubbelt bij een stop omhoog. Dus van f/8 naar f/5.6 is een verdubbeling van licht. Dit werkt ook de andere kant uit. Door het diafragma te wijzigen van f/5.6 naar f/8 komt er een half keer zoveel licht op de sensor terecht. Dit is van toepassing bij het veranderen van een hele stop. De hedendaagse camera’s hebben ook tussenliggende waarden, vaak in stapjes van 1/3e stop. Het is dus erg belangrijk dat je weet welke f-getallen volledige stops licht zijn. Ik laat ze hieronder zien. Doe jezelf een plezier en leer ze van buiten kennen!

f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16, f/22, f/32, f/45, f/64

Sluitertijd

Zoals de term al aangeeft, het gaat hier over tijd. De sluitertijd bepaalt de lengte van de tijd dat het volume aan licht door de lens komt en de sensor raakt. Sluitertijden worden veelal genoteerd in de vorm van 1/250, 1/500, 1/100 of soms ook alleen de kale nummers: 250, 500, 1000.

Ik vind het beter om te denken in getallen als 1/250 omdat we hier praten over fracties van een seconde. Een sluitertijd van 1/250 of 250 is in feite 1/250e deel van een seconde.

Wat moet je hiervan weten? Net als bij het diafragma geldt ook hier: een wijziging van 1/250 naar 1/500 is een vermindering van de hoeveelheid licht die op de sensor terecht komt met 1 stop. Ook hier geldt weer dat hedendaagse camera’s in staat zijn om te werken in stapjes van 1/3e stop. En dus is het ook hier belangrijk dat je weet welke waarden 1 volle stop weergeven.
Leer ook deze waarden uit je hoofd!

1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/15, 1/30, 1/60, 1/125, 1/250, 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/4000, en sneller voor zover de techniek dat toestaat.

ISO

ISO is een gecompliceerd technisch verhaal. Waar het op neer komt is dat deze waarde de lichtgevoeligheid van de pixels op de sensor weergeeft. Hoe hoger de ISO, hoe hoger de gevoeligheid. Het is belangrijk om te weten hoe je camera reageert op diverse ISO waarden.

Want in de film periode betekende een hoge ISO dat er een korrel zichtbaar werd in de foto. In het digitale tijdperk betekent een hoge ISO dat er (digitale) ruis ontstaat.

De hedendaagse technologie stuwt de maximale ISO steeds verder de hoogte in. De high end spiegelreflexcamera’s zoals de Nikon D3s en de Canon 1D MK4 gaan al tot een maximale ISO-waarde van ruim 100.000!

Wat moet je hiervan nu echt weten? Net zoals bij het diafragma en de sluitertijd kan ook de ISO in stops aangepast worden. Een verandering van ISO 200 naar 400 geeft een verdubbeling van de lichtgevoeligheid. De pixels kunnen dan tweemaal zoveel licht opnemen in dezelfde tijd. En ook hier geldt: de hedendaagse camera’s kunnen overweg met stapjes van 1/3e stop. Dus… ook deze reeks moet je van buiten kennen!

50, 100, 200, 400, 800, 1600, 3200, 6400, 12800, 25600 en zo steeds verder naarmate de techniek vordert.

Dat is nu alles. De gouden driehoek van belichting, bestaande uit diafragma, sluitertijd en ISO in een notendop samengevat!

En voor wie dit teveel tekst is en voor de visueel ingestelden heb ik het in dit filmpje ook nog eens uitgelegd. Deze video is al veel eerder gemaakt en hoort niet persé bij dit artikel. Sterker nog, het is één van mijn eerste video’s, dus niet lachen! 😉

Neutral Density Filter of Grijsfilter

Door Peter van Veen 4 Reacties

Een echt Neutral Density (afgekort als ND) filter, of die nu gradueel of volledig is, zal nooit de kleur van het licht veranderen. Soms worden deze ND-filters ook wel aangeduid als Grijsfilters, omdat ze niet volledig neutraal zijn maar toch een kleurzweem toevoegen aan het licht.

Graduele ND-filters

GND-filters zijn in verschillende sterktes verkrijgbaar. Daarbij gaat het om de hoeveelheid licht (stops) die door het filter worden tegengehouden. Eventueel met een harde of zachte overgang (gradatie). De sterkte van deze filters wordt in principe altijd aangeduid in stops, in de regel variërend van 1 stops tot 3 stops. Het is mogelijk om meerdere filters achter elkaar te plaatsen om zo een nog sterkere dichtheid te creëren. Dus als je bijvoorbeeld een 1-stops filter combineert met een 3-stops filter krijg je het effect van een 4-stops filter.

GND Filter Aanduidingen

De sterkte wordt, afhankelijk van het merk, aangegeven in dichtheid of f-stops.

Dichtheid	Sterkte
0.3	1 stop
0.45	1,5 stop
0,6	2 stops
0,75	2,5 stops
0,9	3 stops

Het type overgang is ook erg belangrijk. Met een hard GND-filter is de overgang tussen het donkere en lichte deel heel duidelijk, je kunt het overgangspunt heel duidelijk zien. Daarentegen heeft een zacht GND-filter juist een hele gelijkmatige overgang. Hierbij is het overgangspunt niet zuiver aan te duiden.

Diafragma – ken je f/getallen

Door Peter van Veen 44 Reacties

Binnen de fotografie is er geen getal zo belangrijk als het zogenaamde f/getal. Dit is een serie (op het oog willekeurige) getallen die de grootte van het diafragma weergeven. Het is een logaritmische schaal die als volgt wordt weergegeven:

f/1 -> 1.4 -> 2 -> 2.8 -> 4 -> 5.6 -> 8 -> 11 -> 16 -> 22 -> 32

Op het eerste gezicht lijkt dit een reeks losstaande en willekeurige getallen. Gelukkig is er een ezelsbruggetje waarmee je deze serie vrij gemakkelijk kunt onthouden. En dat is erg belangrijk wanneer je snel een aanpassing wilt doen aan je belichting met behulp van je diafragma.

Wat maakt deze serie getallen nu zo speciaal?

De f/getallen in deze logaritmische serie worden ook wel hele stops genoemd. En wat het echt bijzonder maakt is dat ieder volgend getal precies tweemaal of de helft van het licht doorlaat als het voorgaande f/getal.

Bijvoorbeeld: f/5.6 laat precies tweemaal zoveel licht door als f/8. Dit betekent dat wanneer jet fotografeert met f/5.6 en je wilt naar f/8 maar met dezelfde belichting, je ervoor moet zorgen dat de sluitertijd precies tweemaal zo lang wordt (omdat f/8 slechts de helft licht doorlaat als f/5.6). Stel dat je fotografeert op 1/100s op f/5.6, dan zul je bij f/8 naar een sluitertijd van 1/50s toe moeten.

Wanneer je nu deze reeks f/getallen uit je hoofd kent oftewel kunt dromen, dan kun je veel sneller en gemakkelijk switchen tussen f/getallen en de nieuwe bijbehorende sluitertijd kunnen berekenen.

Wellicht heeft jouw camera ook nog tussenliggende f/getallen die tussen de hele stops in liggen. Gewoonlijk in stapjes van een halve of een derde stop. Dus ook hier geldt: ken je de reeks hele stops, dan weet je ook wat je moet doen bij de tussenliggende stops.

Waar komt zo’n vreemde reeks vandaan?

Het f/getal is de verhouding tussen het brandpuntsafstand en de diameter van het diafragma: f/getal = (brandpuntsafstand) gedeeld door (diafragma diameter)

Bijvoorbeeld: je fotografeert met een 100mm lens (dat is het brandpuntsafstand) en de diameter (doorsnede) van het diafragma is 25mm, dan ik het f/getal 4 (100/25). In eerste instantie zou je denken dat het verdubbelen van de diafragma diameter ook tweemaal zoveel licht zou doorlaten. Maar dat is niet het geval, want het verdubbelen van de diafragma diameter geeft meer dan een verdubbeling van het oppervlaktegebied van het diafragma.

Het is het oppervlaktegebied van het diafragma dat verdubbeld moet worden om tweemaal zoveel licht door te laten. Om dat de bereiken moet je de diameter van het diafragma vermenigvuldigen met de wortel van 2, dat is ongeveer 1.414; en dat is meteen de reden waarom hele stops met stapjes van factor 1.414 lopen!

2.8 = 2.0 * 1.414
4 = 2.8 * 1.414
5.6 = 4 * 1.414
…en zo gaat het verder…

Verwarrend, nietwaar?

Een ezelsbruggetje om de reeks f/getallen te kunnen onthouden is dat de getallen steeds om en om verdubbelen. Kijk maar eens naar de vetgedrukte f/getallen:

f/1 -> 1.4 -> 2 -> 2.8 -> 4 -> 5.6 -> 8 -> 11 -> 16 -> 22 -> 32
f/1 -> 1.4 -> 2 -> 2.8 -> 4 -> 5.6 -> 8 -> 11 -> 16 -> 22 -> 32
Misschien helpt je dat om de reeks wat gemakkelijker van buiten te leren.

Ik begrijp dat dit misschien wel de eerste keer is dat je wiskunde gerelateerd ziet aan fotografie, dus als je iets niet volgt, laat het dan even weten in een reactie hieronder!

De Basis van Belichting: Sluitertijd

Door Peter van Veen 11 Reacties

Afhankelijk van je model camera heb je de beschikking over sluitertijden van supersnel, van 1/8000s tot wel enkele minuten. De meeste digitale camera’s hebben ook nog de optie om de sluiter voor onbeperkte tijd te openen (bulb-functie in de meeste camera’s) zodat je hiermee foto’s kunt maken met een extreem lange sluitertijd, uren lang, mocht je dat willen.

In de basis bepaalt de sluitertijd de tijdsduur dat het licht door de lens op de sensor valt. Of anders gezegd, de sluitertijd bepaalt hoelang de sluiter open staat.

De sluitertijd wordt aangegeven in seconden, of fracties van een seconde. Een sluitertijd van 1/250s is korter dan 1/60s. In het eerste geval blijft de sluiter 1/250e deel van een seconde open staan, in het tweede geval is dat 1/60e deel van een seconde.

Laten we dit eens praktisch vertalen. Stel dat je een foto wilt maken en de camera vertelt je dat hij, om een correcte belichting te krijgen, een sluitertijd van 1/60s nodig heeft. Dat betekent een langzame sluitertijd. Wellicht heb je in dat geval een statief nodig, of iets waarop je de camera kan laten rusten om bewegingsonscherpte te voorkomen.

In een ander geval, wanneer de camera een sluitertijd van 1/250s aangeeft, heb je te maken met een snelle sluitertijd. Dan heb je geen statief of iets anders nodig. In feite wil dat zeggen dat er voldoende licht aanwezig is om (snel) een foto met een correcte belichting te maken. Dit geeft je de mogelijkheid om onderwerpen te bevriezen, zoals een fietser, motor of auto.

Wanneer je een bepaalde sluitertijd selecteert, moet je vantevoren wel weten wat je er mee wilt bereiken. Wil je de actie bevriezen? Dan moet je een korte sluitertijd gebruiken. Wil je beweging laten zien door een langsrijdende auto mee te trekken, dan moet je juist een lange sluitertijd kiezen.

Zonder het al te technisch te willen maken, moeten we het toch even hebben over ‘stops’.
Het is niet anders…. Er zijn heel veel technische termen in omloop in fotografieland en hoewel veel daarvan gewoon saai zijn, is het goed om te weten dat ze bestaan. Je leercurve zal iets gemakkelijker zijn als je weet waarom bepaalde dingen gebeuren.

Het woord ‘stops’ zal hier nog wel vaker vallen, zeker wanneer we het gaan hebben over f/stops, ons volgende onderwerp. Je moet er maar aan gewend raken! Het is echt niet zo moeilijk, zeker niet met de hedendaagse camera’s, die al het rekenwerk voor ons doen.

De ‘stop’ waar we het over gaan hebben is hoeveelheid licht de camera binnenkomt en de tijdsduur dat het licht op de sensor valt. Elke keer wanneer de sluiter iets langer openblijft (en meer licht doorlaat) of wanneer de sluiter korten openblijft (en minder licht doorlaat) spreken we over een stop meer of een stop minder.

Bekijk dit diagram eens:

Zie je hoe klein het gat in het eerste plaatje (f/16) is? Ik kan me voorstellen dat dit in het begin een wat lastige materie is, maar wat je vooral moet onthouden is hoe hoger het f/getal, hoe kleiner het diafragma is. Dit diagram kun je ook terugvinden in het artikel over f/stops.

Dus, met een diafragma van f/16 komt er weinig licht door de lens. Dit betekent dat de sluiter in verhouding wat langer open moet staan om een scene goed te belichting. Met een diafragma van f/2 staat de lens bijna helemaal open, en komt er veel licht door de lens. Dit betekent dat een relatief kortere sluitertijd nodig is.

Een heleboel getallen en gereken hier met al deze sluitertijden en f/stops. Als je eens kijkt naar je camera zul je zien dat de sluitertijden lopen in een trapje, bijvoorbeeld 1/500, 1/250, 1/125, 1/60, enzovoorts. Deze getallen zullen meer voor je gaan spreken als je het artikel over f/stops ook even leest. Doe er je voordeel mee!

De Basis van Belichting: F/Stops

Door Peter van Veen 40 Reacties

Ik heb het idee dat voor veel mensen, met name de fotografen onder ons die nog maar kort met een spiegelreflexcamera fotograferen, of die beginnen te experimenteren, de zogenaamde f/stops of f/getal vreselijk saai en ingewikkeld zijn! Daarom zal ik deze post zo kort en eenvoudig mogelijk houden, zodat deze materie toch begrijpelijker wordt.

Een f/stop is de diafragma instelling, ofwel de grootte van de diafragma opening die we willen hebben wanneer we op de ontspanknop drukken. In vergelijking met de sluitertijd die betrekking heeft op hoe lange tijd het licht op de sensor valt, heeft de f/stop (of diafragma) betrekking op de hoeveelheid licht die op de camerasensor valt.

Dit zijn zo’n beetje de standaard diafragmawaarden: f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, f/16 en f/22 – gewoonlijk is het zo dat hoe duurder het objectief is, hoe groter het maximale diafragma (f/stop) is.

Een handige manier om te begrijpen wat een f/stop doet is om het te vergelijken met de oogpupil. Wanneer je in een goed belichte omgeving bent (bijvoorbeeld buiten op een zonnige dag) dan zijn je pupillen erg klein om te voorkomen dat er teveel licht binnen komt. Wanneer je nu in een donkere plaats bent dan zijn ze juist weer erg groot om maar zoveel mogelijk licht binnen te laten.

Laten we eens een kijkje nemen op onderstaand diagram:

Je ziet hier dat de opening bij een diafragma van f/16 kleiner is dan bij een waarde van f/11, die weer kleiner is dan bij f/8 enzovoorts.

Er zijn een aantal zaken waar je rekening mee moet houden:

Hoe hoger het f-getal, hoe kleiner de diafragma opening.
Hoe kleiner de diafragma opening, hoe minder licht erdoor naar binnen kan.
Elke sprong naar de volgende f/stop of diafragmawaarde betekent een halvering van de hoeveelheid licht. Zo geeft f/11 maar de helft van de hoeveelheid licht die f/8 geeft.

Nou , ik hoop dat dit verhaal het niet nog verwarrender voor je heeft gemaakt!

Mocht je nog vragen hebben, stel ze dan gerust hieronder…

Diafragma

Sluitertijd

ISO

Graduele ND-filters

GND Filter Aanduidingen

Wat maakt deze serie getallen nu zo speciaal?

Waar komt zo’n vreemde reeks vandaan?

Verwarrend, nietwaar?

Je camera onder de knie & maak de mooiste foto's

10 Fotografie Top TipsGRATIS!

Privacy

Strikt Noodzakelijke Cookies

10 Fotografie Top Tips
GRATIS!