Wanneer je je eerste stappen zet in de fotografie merk je al snel dat het van groot belang is dat je begrijpt wat een f-stops is en dat je weet hoe je de goede belichting vertaalt naar de juiste camera-instellingen. Leer je dat niet, dan worden al je foto’s al snel veel van hetzelfde. Belichting en f-stops zijn de sleutels op je camera tot het succes. En met succes bedoel ik een goede en/of spannende foto. Deze sleutels maken of breken je foto.
Zet je de belichting niet goed, dan zijn je foto’s mislukt. Dat kan eigenlijk ook niet meer gered worden in Photoshop of Lightroom of welk ander programma ook. Dat is niet helemaal waar, maar het ziet er dan ook wel ‘gered’ uit. Soms krijg je maar één kans om de foto te maken. Is de belichting dan niet goed, dan krijg je een middelmatige of gewoon slechte foto. Gelukkig hebben alle camera’s gemakkelijk te doorgronden belichtingsinstellingen.
De belichting is opgebouwd uit drie componenten. Deze drie kun je allemaal apart instellen op je camera. Op sommige camera’s is het zelfs mogelijk om een preview te krijgen, nog voordat de foto gemaakt is. Echter is er niet altijd tijd genoeg om de preview te bekijken, daarom is het belangrijk dat je goed weet hoe je snel de belichtingsinstellingen kunt aanpassen.
Hoe is de belichting opgebouwd?
De juiste belichting bestaat uit de f-stop, ook wel diafragma genoemd, de tijdsduur van de belichting, ook wel de sluitertijd genoemd en de ISO waarde, wat vroeger filmgevoeligheid heette. Als eerste stel je de ISO (400 en hoger) in. Bij weinig licht een wat hogere ISO, bij veel licht een lagere ISO (400 of lager).
De f-stop, of het diafragma bepaalt de scherptediepte. Een hoog getal betekent een kleine lensopening met een lange scherptediepte. Zowel de voorgrond alsook de achtergrond zullen min of meer scherp zijn. Gebruik je grotere lensopeningen (bijvoorbeeld f/2,8 of f/4) dan geeft dat een korte scherptediepte en daarmee zal het onderwerp wel scherp zijn, maar de achtergrond slechts vaag.
De belichting is nu afhankelijk van het diafragma. Hoe kleiner de lensopening, hoe meer licht nodig is om de juiste belichting te bereiken. Bij een grotere lensopening is er veel minder licht nodig en daarmee dus een kortere belichtingsduur ofwel een kortere sluitertijd.
De ingebouwde lichtmeter van je camera helpt je bij het vinden van de juiste instellingen. Helaas heb je niet altijd voldoende tijd om de juiste instellingen te bepalen. Dan is het van belang om vooraf de instellingen de bepalen en je daarna te concentreren op het maken van de foto’s.
Het leren combineren van deze drie parameters (ISO, Diafragma, Sluitertijd) is niet zo moeilijk wanneer je weet hoe je je camera moet gebruiken. Ofwel: Ken Je Camera! Weten wat er met de belichting gebeurt in combinatie met sluitertijd en diafragma is uiteraard ook erg belangrijk.
Daarnaast zijn er een paas andere dingen waar je rekening mee moet houden bij het instellen voor de juiste belichting. Zo heeft elke lens een maximale diafragmaopening. Die vind je op de lens vermeld. Zo kan een 70-300mm f/4-5.6 telelens als deze helemaal ingezoomd is op 300mm een maximale diafragmaopening hebben van f/5.6 wat betekent dat je een langere sluitertijd nodig hebt dan wanneer je een 300mm f/2.8 lens gebruikt. OF een combinatie met een hogere ISO waarde.
Lenzen worden vaak aangeduid met termen als ‘snel’ of ‘langzaam’. Dat heeft altijd te maken met de maximale diafragmaopening. Zo kun je de genoemde 70-300mm f/4-5.6 telelens als ‘langzaam’ aanduiden en de 300mm f/2.8 als ‘snel’.
De beste manier om belichting te leren is een soort van stilleven op te zetten daarop met de camera oefenen met diverse combinaties van instellingen. Op die manier kun je goed leren doorgronden wat je camera wel of niet kan voor jouw vorm van fotografie.
Start met de laagste instellingen voor het diafragma, de sluitertijd en de ISO waarde. Verander het diafragma steeds met 1 stop (meestal 3 klikjes) tot het maximum. Doe hetzelfde voor de sluitertijd en als laatste ook voor de ISO waarde.
Vergelijk elke foto met elkaar en bekijk welke verandering heeft plaatsgevonden. Je kunt dit ook nog eens herhalen met een andere setting, zoals spelende kinderen, een hond, een portret, een landschap of wat dan ook. Hoe meer je praktisch oefent en alle verschillende instellingen test, hoe gemakkelijker het je afgaat wanneer je ‘voor het echie’ aan de slag gaat.
Wat is een stop licht?
Hierboven is de term ‘stop’ of ‘lichtstop’ als eens gevallen. Maar wat is een stop nu eigenlijk? Het is een beetje fotografenjargon, maar wel een heel belangrijke term als je de belichtingsdriehoek, bestaande uit diafragma, sluitertijd en ISO, wilt begrijpen.
Een stop is niets meer of minder dan een halvering of verdubbeling van de hoeveelheid licht.
Het diafragma gaat van f/4 naar f/5.6; dat is een halvering en dus 1 stop minder licht.
De sluitertijd gaat van 1s naar 2s; dat is een verdubbeling en dus 1 stop meer licht.
De ISO gaat van 400 naar 200; dat is een halvering en dus 1 stop minder licht.
Het mooie hiervan is dat de stops soort van inwisselbaar zijn. Bijvoorbeeld: het diafragma gaat van f/11 naar f/8 (1 stop meer) en de sluitertijd gaat van 1/100s naar 1/200s (1 stop minder). Per saldo verandert er aan de belichting van de foto helemaal niets.
Hiermee is ook meteen het belang aangetoond van het kennen van de rijtjes. Voor sluitertijd en ISO is dat nog redelijk gemakkelijk, want die waarden halveren of verdubbelen steeds. Bij het diafragma is het wat lastiger. Vreemdere getallen en vooral: hoe groter het getal wordt, hoe kleiner de lensopening en hoe minder licht. Dat voelt vaak onlogisch aan.
Maar probeer die getallen eens als een breuk te zien, want dat zijn het in feite. De / in de diafragma-aanduiding staat daar voor. Dan is het logischer dat een diafragma van f/4 (1/4) veel groter is dan een diafragma van f/16 (1/16). Want 1/4 deel van een taart is veel groter dan 1/16 deel van de taart.
Weg van de Automatische stand op je camera
Diafragma – ken je f/getallen
Creatief belichten voor bijzondere foto’s
Belichting voor de beginner
Belichting maakt of kraakt je landschapsfoto
Hoi Peter, Wat een heerlijke informatie stuur je ons weer toe. Het D.I.S blijft altijd weer een puzzel voor mij. Hier kan ik wat mee. Bedankt voor het versturen van deze.
Groet, Cor de Lange.
Graag gedaan Cor. Doe er je voordeel mee!
Beste Peter je bent een sympathieke leermeester en een superfotograaf
Je hebt in Nederland forograferen een nieuw betekenis gegeven.
Proficiat,Ga zo door.Ik ben ook trots op je Kinderen en je vrouw.
Dank, dank, dank, Rudolf!
Dag Peter , Hartelijk dank voor de goede uitgebreide informatie , hoe je gemakkelijk kan leren werken om een goed belichte foto te maken. Vele groeten. Francis
Graag gedaan, Francis!
Het blijven interessante stukjes over fotografie. Soms nieuwe items , soms even een opfrissing. Dank je wel Peter.
Graag gedaan, Maria!
Peter
Je stelt:
Bijvoorbeeld: het diafragma gaat van f/8 naar f/11 (1 stop mee) en de sluitertijd gaat van 1/100s naar 1/200s (1 stop minder).
Mijn mening: Als er minder licht binnenkomt wordt de sluitertijd langer ipv sneller. Of zie ik dit verkeerd. Verhoging van f getal, dus kleiner diafragma geeft verlaging sluitertijd
Je hebt helemaal gelijk Johan, goed opgemerkt en dank voor het melden. Zo gemakkelijk gaat het dus fout…
Ik bedoelde van f/11 naar f/8 is 1 stop meer licht. Inmiddels heb ik het aangepast.
Peter
Misschien dat ik t verkeerd gelezen heb.
Maar net uitgeprobeerd op mijn camera. Bij 1 stop diafragma verkleinen, dus van 8 naar 11 verlaagt de sluitertijd met 1 stop.
Met vriendelijke groet
hallo peter
als beginner in de foto grafie heb ik heel wat uit je blog kunnen halen
ga het allemaal proberen
bedankt voor je berichten op je blog
gr rob snijders
Graag gedaan Rob. Doe er je voordeel mee! Mag ik je dan ook nog wijzen op de wekelijkse Inspiratieopdrachten? Kijk eens op https://moorfotografie.nl/inspiratieopdrachten
Dag Peter , Bedankt voor de goede uitleg van de belichting. Als beginner is het een duidelijke uitleg.
Groetjes, Francis
Fijn om te horen Francis!
Super opfris info over de belichtingsdriehoek .
Ik moet nog steeds te veel/lang nadenken.
Met jou oefen tips lukt het mij steeds beter/sneller met instellen dankjewel Peter
Veel doen zorgt er voor dat je het steeds gemakkelijk kunt toepassen. Doe er je voordeel mee, Peggy!
Boeiend om te lezen! Super uitgelegd!
En leuk om mee te spelen!
Dankjewel Wim!
Hallo Peter.
Hartelijk dank voor je bericht. De kwartjes gaan bij mij vallen het wordt mij steeds duidelijker hoe de driehoek werkt. Mvg. Irene.
Super, goed om te horen. Want het is toch de basis van fotografie.
Ik begrijp niet goed hoe u erbij komt om uit te gaan van iso 400. Houdt ten alle tijde de isowaarde zo laag mogelijk dus 100 (op de duurdere camera’s 50). Dat is de basis. De isowaarde gaat pas omhoog als het echt niet anders kan.
Goed, ISO 200 kan ook. Maar ISO is enorm overrated. Ik zie teveel mensen worstelen met een zo laag mogelijke ISO (want ohhh anders krijg je ruis) terwijl de sluitertijden dan in de soep lopen. Dan krijg je een ruisvrije, onscherpe foto. Ik zie liever een scherpe foto met wat ruis.
Ken je de materie van de belichtingsdriehoek, dan kun je hier vrijelijk mee stoeien. En ja, dan kan ik veel gevallen de ISO best wel lager.
Check ook mijn video over de overwaardering van ISO: https://youtu.be/TffyQpnKGMk
Ik probeer een stilleven te fotograferen in 17e eeuwse stijl. Het wordt een enigzins donkere foto met Rembrandt licht. Ik gebruik een speciale foto lamp hierbij, maar ik vind het licht op de foto’s te hard. Ondanks dat ik de lamp ook afdek met een doek.
Is er een tip m.b.t. het instellen van de belichting op mijn camera waardoor het licht wat zachter over gaat komen?
Probeer eens de oppervlakte van de lichtbron te vergroten en de lichtbron dichterbij te plaatsen. Dat geeft zachter licht.
Dank je,duidelijk en ik ga het uitproberen.
Zeker doen, want daar leer je het meest van Arida!
Ha Peter,
Dank voor je handige artikelen. Als lid van een fotoclubje voor ouderen, met elke week les van een fotograaf, heb ik al veel info. Maar om snel weer even weggezakte kennis op te halen, komen jouw tips en artikelen goed van pas.
Fijn om te horen Liesbeth!
Hei Peter
hartelijk bedankt voor je duidelijke uitleg, met name de laatste over het getallen van de diafragma in breuken te zien is een mooie duidelijke uitleg. Begin het nu eindelijk een beetje logischer wijs in te zien. dankje
Fijn om te horen Susan! Wanneer je het spelletje van het diafragma eenmaal doorhebt, vergeet je het nooit meer. 🙂
Heel nuttige informatie voor beginners. Ik vind echter wel dat de ‘juiste’ belichting subjectief is en elke fotograaf zijn eigen voorkeur heeft. Vaak zit de lichtmeter van de camera er ook naast en moet je zelf bewust over-of onderbelichten. Bij concerten onderbelicht ik altijd 1 stop, anders krijg je een grijze foto (met lange sluitertijd). Bij een witte hond in de sneeuw zou ik 2 stops overbelichten. Bij portretten van bleke mensen zou ik ook n beetje overbelichten. Keep up the good work
Klopt helemaal hoor Johan. Maar ik ga uit van de basis. Van daar uit kun je je verder ontwikkelen naar de uitzonderingssituaties en je eigen smaak. 🙂
Peter bedankt voor deze goede uitleg
Rinus Claassen
Graag gedaan Rinus!
Zeer nuttige informatie gebracht in een zeer verstaanbare taal. Wij,fotograafleken kunnen er alleen maar meer “pro” door worden.
Bedankt Peter. Goed bezig.
Groetjes uit de Belgische kempen.
Wilfried
Hartelijk dank voor deze mooie woorden Wilfried!
Wat een super uitleg weer, waar ik weer mee verder kan.
Je legt het allemaal in makkelijke taal uit, waardoor iedereen het ook begrijpt. Bedankt hiervoor. Ik kijk al uit naar de volgende mail.
Fijn om te horen Helen!
Dag Peter,
Weer prachtig gedaan!
Dank U
Diane
Dankjewel Diane!